W jaki sposób promieniowanie UVA i UVB wpływa na naszą skórę?

Jak słońce wpływa na naszą skórę?

Nie ulega wątpliwości, że promienie słoneczne są nam niezbędne do życia i zachowania równowagi w naszym organizmie, podobnie jak odpowiednie ilości witamin czy minerałów. Jednocześnie promieniowanie UV i jego wpływ na skórę to temat, wokół którego narosło wiele mitów, które często wprowadzają nas w błąd. Przede wszystkim należy pamiętać, że promienie słoneczne mają zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ na skórę.

Jaki jest pozytywny wpływ promieni UV na skórę? Udowodniono, że światło słoneczne w odpowiednich dawkach poprawia samopoczucie i pozwala się zrelaksować (między innymi dlatego niektórym zdarza się zasnąć na słońcu). Co więcej, ze względu na zwiększanie stężenia tlenu w tkankach oraz wydzielanie melatoniny, promienie UV wpływają korzystnie na kondycję fizyczną oraz psychiczną[1].

Oczywiście nie należy zapominać o tym, że promieniowanie słoneczne odgrywa kluczową rolę w syntezie witaminy D3. Jej odpowiednia ilość odgrywa bardzo ważną rolę w przypadku dzieci, zabezpieczając je przed krzywicą, jak i w przypadku osób starszych, chroniąc przed osteoporozą.

Niestety, promieniowanie ultrafioletowe ma także negatywny wpływ na skórę i nasze zdrowie. Nie należy zapominać, że na skutki jego działania jesteśmy narażeni przez całe życie, dlatego tak ważna jest świadomość ich negatywnego wpływu i odpowiedniej profilaktyki.

Do negatywnych skutków promieniowania słonecznego na skórę można zaliczyć:

• oparzenia słoneczne (rumień skórny);
• reakcje alergiczne;
• udar cieplny;
• uszkodzenia wzroku (stąd tak ważna jest prawidłowa ochrona oczu przed słońcem).

Najpoważniejszy skutek promieniowania słonecznego to nowotwory skóry. Częsta ekspozycja na działanie promieni UV bez odpowiedniej ochrony przeciwsłonecznej znacznie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia czerniaka.

Oprócz tego promienie UV znacznie przyspieszają starzenie się skóry. Uszkadzają włókna kolagenowe, przez co szybciej pojawiają się zmarszczki. Dodatkowo przyspieszają powstawanie wolnych rodników, które powodują niebezpieczne uszkodzenia komórek skóry oraz uszkodzenie kodu genetycznego. Dodatkowo mogą powodować nasilenie objawów trądziku różowatego oraz innych dermatoz.

Czym jest promieniowanie UV?

By wiedzieć, w jaki sposób chronić skórę przed negatywnym wpływem promieni słonecznych, warto dowiedzieć się więcej na jego temat. Promieniowanie ultrafioletowe można podzielić na naturalne oraz sztuczne. Najpopularniejszym źródłem sztucznego promieniowania UV mogą być lampy rtęciowe lub świetlówki, które znajdziemy np. w solariach.

Naturalnym źródłem promieniowania UV jest oczywiście słońce. Promieniowanie słoneczne to nic innego jak wiązka fal elektromagnetycznych o szerokim spektrum i różnej długości. Naturalne światło słoneczne obejmuje promieniowanie ultrafioletowe, światło widzialne i promieniowanie podczerwone[2]. Największy wpływ na skórę będzie mieć oczywiście promieniowanie ultrafioletowe. Intensywność promieniowania UV jest zależna od pory roku, szerokości geograficznej, czy tez warunków pogodowych. Im krótsza długość fali promieniowania, tym więcej energii posiada:

• promieniowanie UVC – pochłaniane przez warstwę ozonową atmosfery, długość fali < 280 nm. To promieniowanie o najwyższej energii;
• promieniowanie UVB – długość fali wynosi pomiędzy 280 a 320 nm, do Ziemi dociera około 5% tego promieniowania;
• promieniowanie UVA – posiada najdłuższą falę, od 315 do 400 nm. Do Ziemi może docierać aż 95% tego promieniowania. Można podzielić je na UVA-1 (340-400 nm) oraz UVA-2 (320-340 nm)[3].

W przypadku promieniowania UVC do tej pory twierdzono, że jest w pełni pochłaniane przez warstwę ozonową, dlatego jego promienie nie docierają do powierzchni Ziemi. Aktualnie coraz częściej słyszy się naukowe opinie o tym, że niewielka ilość tego promieniowania może docierać do powierzchni Ziemi ze względu na powiększającą się dziurę ozonową, jednak w dalszym ciągu ilość ta nie zagraża naszemu bezpieczeństwu [4] Promienie UVC to krótkie promienie o bardzo dużej mocy. Mogą wywoływać bardzo silny rumień skóry, uszkadzać DNA, a także podrażniać spojówki i rogówkę. Co ciekawe, znajdują swoje zastosowanie w lampach bakteriobójczych, a także wykorzystuje się je do sterylizacji pomieszczeń i urządzeń – wykazują działanie niszczące w przypadku mikroorganizmów.

Promieniowanie UVB i jego wpływ na skórę

Choć promieniowanie UVB stanowi jedynie 5% promieniowania UV, które posiada zdolność przenikania do powierzchni Ziemi, jest najbardziej niebezpieczne dla naszej skóry. Promienie UVB posiadają zdolność przenikania przez wodę, ale z kolei są zatrzymywane przez chmury i szyby w oknach.

Charakteryzują się silnym działaniem rumieniotwórczym i to właśnie w wyniku ich wpływu powstają oparzenia słoneczne, zaczerwienienie skóry, jak i opalenizna. Promienie UVB swoim działaniem obejmują głębokie warstwy naskórka. Natężenie promieniowania UVB jest najsilniejsze latem, pomiędzy godziną 10 a 15. Właśnie dlatego w tym czasie powinno unikać się ekspozycji na słońce i wspomóc skórę odpowiednimi filtrami UV.

Promieniowanie UVB, podobnie jak promieniowanie UVC może działać drażniąco na nasze oczy i przyczyniać się do rozwoju zaćmy. Jak już wspomniano, może powodować poparzenia słoneczne naskórka i wpływać na wystąpienie najczęściej występujących nowotworów skóry, np. czerniaka[5].

Promienie UVB mogą mieć korzystny wpływ na skórę – to właśnie one odpowiadają za syntezę witaminy D, a także są niezbędne do produkcji melaniny, czyli barwnika skóry. Mimo to, nie należy zapominać o poważnych konsekwencjach, jakie mogą powodować.

Jak długie promienie UVA wpływają na skórę?

Promienie UVA to aż 95% promieniowania UV, jakie dociera do powierzchni Ziemi. Ze względu na największy zakres fal określa się je jako długie promieniowanie. Nie pozostaje ono bez znaczenia dla kondycji i zdrowia naszej skóry. Promieniowanie UVA przenika do głębokich warstw skóry właściwej. W przeciwieństwie do promieniowania UVB nie odpowiada za powstawanie rumienia i podrażnień, jednak skutki jego działania mogą być równie poważne.

Długie promieniowanie UVA przyczynia się do powstawania pigmentacji oraz przebarwień skóry, które mogą być długotrwałe i trudne do usunięcia. Co więcej, może wpływać na wystąpienie reakcji fotoalergicznych. Pod wpływem promieniowania UVA dochodzi także do fotostarzenia skóry.

Wiedza na temat promieniowania UVA jest bardzo istotna. W przeciwieństwie do promieni UVB może przenikać zarówno przez odzież, chmury, jak i szyby samochodowe czy okienne. Jego natężenie jest stałe, więc bez znaczenia pozostaje pora dnia czy też roku. Stąd tak istotne jest, by profilaktykę przeciwko promieniowaniu UVA stosować przez cały rok.

Czym jest fotostarzenie skóry?

Starzenie się skóry to nieuchronny proces, który w naszym organizmie zaczyna mieć miejsce już około 25. roku życia. Na to, w jakim tempie starzeje się nasza skóra, wpływ mogą mieć czynniki endogenne, wynikające z uwarunkowań genetycznych. Nie należy jednak zapominać, że także czynniki egzogenne, czyli zewnętrzne, odgrywają kluczową rolę w tym, jak szybko zaczną zachodzić procesy starzenia.

Do czynników egzogennych można zaliczyć zarówno klimat, zanieczyszczenia powietrza czy dym papierosowy. Nie ulega jednak wątpliwości, że to promieniowanie UV odgrywa kluczową rolę w przedwczesnym starzeniu się skóry.

Czym w takim razie jest fotostarzenie skóry? To szereg niekorzystnych czynników, jakie mają miejsce w wyniku ekspozycji na promieniowanie UV, pochodzących zarówno z naturalnych, jak i sztucznych źródeł (solarium)[6].

Za fotostarzenie przede wszystkim odpowiedzialne jest promieniowanie UVA. Promienie UVB mają w tym mniejszy udział. Promieniowanie UVA wykazuje destrukcyjne działanie na białka i kwasy nukleinowe zawarte w komórkach. Jego intensywność nie pozostaje bez znaczenia dla włókien kolagenowych i elastynowych.

Jak rozpoznać, że mamy do czynienia z fotostarzeniem skóry? Oczywiście warto mieć na uwadze, że w przeciwieństwie do promieniowania UVB, skutki działania promieni UVA nie będą widoczne od razu. Do objawów można zaliczyć suchość i szorstkość skóry, jej pogrubienie i rogowacenie, obecność zmarszczek, teleangiektazje, przebarwienia, odbarwienia, a także utratę jędrności i elastyczności skóry.

Jak skóra chroni się przed promieniowaniem UV?

Nie ulega wątpliwości, że promienie UVA, UVB niekorzystnie wpływają na skórę. Czy w takim razie oznacza to, że jest ona bez jakichkolwiek szans w sytuacji, gdy zostanie wystawiona na ich działanie?

Oczywiście, nie jest to prawda. Jak wiadomo, skóra to bardzo wytrzymały organ, który odgrywa kluczową rolę w ochronie delikatnych narządów jak i całego organizmu przed szkodliwymi czynnikami. Stąd wykształciła mechanizmy, które pomagają jej również w walce ze szkodliwymi skutkami promieniowania. Do naturalnych mechanizmów obronnych skóry można zaliczyć:

• opaleniznę – to reakcja obronna skóry w wyniku ekspozycji na działanie promieni UV;
• melaninę – naturalny barwnik skóry;
• komórki warstwy naskórka, które fizycznie odbijają światło;
• warstwę lipidową naskórka i kwas trans urokainowy posiadające zdolność do pochłaniania promieniowania UVB[7].

Oczywiście nie należy zapominać o tym, że naturalne mechanizmy obronne występujące w naszej skórze nie są wystarczające do długofalowej ochrony przed słońcem. Stąd tak ogromne znaczenie posiada profilaktyka oraz właściwa fotoprotekcja.

Jak chronić skórę przed słońcem? Filtry UV

Istnieje kilka sposobów na to, by chronić skórę przed słońcem. Stąd tak ważna jest tutaj wspomniana profilaktyka, do której można zaliczyć odpowiednie nakrycie głowy, odzież ochronną, czy unikanie ekspozycji na słońce w określonych godzinach. Nie należy jednak zapominać, że najlepszą ochroną przed słońcem są kosmetyki zawierające filtry ochronne. Ich stosowanie jest niezbędne przede wszystkim wtedy, gdy określoną ilość czasu spędzamy na słońcu, na przykład przebywając na wakacjach.

Czym są filtry UV? To substancje, które wykazują zdolność do pochłaniania lub odbijania promieni słonecznych, które padają na naszą skórę. Stąd tak ważne jest, by każdy produkt chroniący przed słońcem posiadał na opakowaniu odpowiednią informację na temat wskaźnika ochrony przeciwsłonecznej.

Wybierając kosmetyk chroniący przed promieniami UV najlepiej sięgać po produkt o szerokim spektrum działania, czyli taki, który będzie zabezpieczał jednocześnie przed wpływem promieni UVA i UVB. Powinien posiadać także odpowiednio wysoki wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej SPF, który powinien wynosić minimum 30. W przypadku bardzo jasnych karnacji zaleca się stosowanie kosmetyków posiadających SPF 50 lub więcej.

Filtry UV można podzielić na fizyczne, chemiczne i naturalne. Różnią się one sposobem ochrony przed słońcem.

Filtry fizyczne

Filtry fizyczne, znane także jako mineralne, przede wszystkim gwarantują ochronę przed promieniowaniem UVB. Ich działanie polega na odbijaniu promieni słonecznych od powierzchni skóry oraz ich rozpraszaniu. Nie wykazują zdolności wnikania w głąb naskórka, tworząc na jego powierzchni swego rodzaju tarczę, która tworzy barierę przed promieniami UV.

Filtry chemiczne

FIltry chemiczne to kolejny rodzaj filtrów przeciwsłonecznych mogących zapewnić odpowiednią ochronę. Ich działanie różni się od filtrów mineralnych. Ze względu na swoją budowę wykazują zdolność wnikania do naskórka, jednak tylko do jego powierzchniowych warstw. Ich działanie polega na pochłanianiu krótkich promieni oraz odbijaniu promieniowania, którego długość fali wynosi więcej niż 380 nm[8]. W połączeniu w filtrami fizycznymi mogą tworzyć bardzo skuteczną ochronę przed słońcem.

Filtry chemiczne

W przypadku produktów zapewniających ochronę przed promieniowaniem UV co jakiś czas powraca temat filtrów naturalnych. To prawda, że niektóre naturalne składniki, które znajdziemy w produktach do pielęgnacji mogą wykazywać działanie ochronne przed promieniami słonecznymi. Można zaliczyć do nich masło shea, olej kokosowy, witaminę E, olej z pestek malin czy też wosk pszczeli.

Jednocześnie należy mieć świadomość, że choć te substancje wykazują niezwykle korzystny wpływ na kondycję naszej skóry, nie powinny stanowić samodzielnej ochrony przeciwsłonecznej. Jest to spowodowane zbyt niskim faktorem ochronnym.

Ochrona przeciwsłoneczna skóry

Właściwa ochrona przeciwsłoneczna skóry daje nam pewność, że w jak najlepszym stopniu ograniczamy szkodliwy wpływ promieni UV. W przypadku ekspozycji na działanie promieni słonecznych należy oczywiście pamiętać o właściwym ubiorze, ochronie głowy i oczu, jak i piciu odpowiednich ilości wody, by zapobiec odwodnieniu i udarowi cieplnemu.

W takiej sytuacji nie może jednak zabraknąć odpowiednich produktów, które będą chronić naszą skórę przed negatywnymi skutkami promieni słonecznych. W tym celu należy sięgać po kosmetyki ochronne zarówno do ciała, jak i twarzy.

W przypadku ochrony skóry ciała polecanym rozwiązaniem będzie Balsam do opalania SPF 30 Ambre Solaire Hydra 24 od Garnier. Skutecznie chroni skórę przed promieniowaniem UVA i UVB, jednocześnie pielęgnując ją i nawilżając. Zawarte w nim masło shea zapobiega przesuszeniu i dyskomfortowi.

Opalając się, nie należy zapominać o ochronie przeciwsłonecznej skóry twarzy. W tym celu warto sięgnąć po kosmetyki stworzone właśnie z myślą o jej potrzebach, które cechuje lżejsza formuła i wysoka ochrona przeciwsłoneczna. Bardzo ważne, by kosmetyków do pielęgnacji ciała nie stosować do twarzy, szczególnie jeśli informuje o tym producent. Tutaj polecany jest Krem ochronny do twarzy SPF50 Sensitive Advanced Ambre Solaire. Zapewnia długotrwałą ochronę, zapobiega odwodnieniu skóry, przywraca odpowiedni poziom nawilżenia. Dodatkowo pomaga chronić skórę przed negatywnymi skutkami promieniowania podczerwonego.

Mówiąc o ochronie przeciwsłonecznej, nie można zapominać o kosmetykach do opalania dla dzieci. Skóra najmłodszych jest bardzo wrażliwa, delikatna, a przez to znacznie bardziej podatna na działanie promieni słonecznych. W tym celu należy sięgnąć po zaawansowaną ochronę, którą zapewni Ochronny spray SPF50 do opalania dla dzieci Sensitive Advanced Ambre Solaire. Produkt łatwo się aplikuje i szybko wchłania, nie pozostawiając tłustej warstwy na skórze. Przyjemnie pachnie i koi skórę, zapewniając skuteczną ochronę.

Oczywiście, stosując kosmetyki chroniące przed słońcem należy pamiętać o tym, że żaden produkt nie zagwarantuje 100% ochrony przed słońcem. Co więcej, by chronić skórę w trakcie zabawy czy odpoczynku na słońcu, należy pamiętać o właściwej aplikacji produktu.

Krem do opalania należy zaaplikować na około 20-30 minut przed bezpośrednią ekspozycją na słońce. Taki czas pozwoli na aktywację zawartych w nim składników. Kosmetyk należy aplikować obficie, a aplikację powtarzać co 2-3 godziny. Nawet jeśli wybieramy kosmetyk wodoodporny, jego aplikację także warto powtórzyć po każdym wyjściu z wody.

Ochrona przeciwsłoneczna – mity

Właściwa ochrona przeciwsłoneczna ma bardzo duże znaczenie. Zapobiega pojawieniu się dyskomfortu, jaki wywołują oparzenia słoneczne na skórze, chroni ją przed fotostarzeniem, stresem oksydacyjnym i co bardzo ważne, zapobiega pojawianiu się nowotworów skóry. Choć nasza świadomość w kwestii ochrony przeciwsłonecznej i szkodliwego działania promieniowania UV jest coraz większa, w dalszym ciągu funkcjonuje wiele mitów, które mogą zniechęcić do stosowania ochrony przed słońcem. Poniżej znajdują się najpopularniejsze:

• kremy z filtrem uniemożliwiają opalanie się – to jeden z najczęściej powtarzanych mitów, który może zniechęcić do stosowania ochrony przeciwsłonecznej. Stosowanie kremów nawet z filtrem SPF 50 umożliwi uzyskanie opalenizny i ochroni skórę przed podrażnieniem;
• zdrowa opalenizna – dla wielu osób opalona skóra jest oznaką zdrowia. Należy jednak pamiętać, że nie istnieje coś takiego jak zdrowa opalenizna. Każda ekspozycja na słońce bez ochrony przeciwsłonecznej przyspiesza starzenie się skóry i zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na raka skóry;
• przebywanie w cieniu chroni przed słońcem – choć promienie UVB w mniejszym stopniu docierają do naszej skóry, gdy przebywamy w cieniu lub pod parasolem, nie należy zapominać o działaniu promieniowania UVA i w dalszym ciągu stosować odpowiednie filtry;
• samoopalacz chroni przed słońcem – w żadnym wypadku! Samoopalacze to produkty, których głównym zadaniem jest przyspieszenie opalania lub nadanie skórze kolorytu imitującego opaleniznę. Takie produkty nie chronią przed promieniami UV, gdyż albo nie zawierają filtrów przeciwsłonecznych lub ochrona ta jest bardzo niska, np. SPf 6. Sztuczna opalenizna w żaden sposób nie chroni przed promieniami słonecznymi.

Podsumowując, świadomość wpływu promieniowania UV na naszą skórę jest kluczowa dla zachowania jej młodego wyglądu i ochrony przed negatywnymi skutkami.

Bibliografia:

[1], [8] B. Stanisz, Ochrona skóry przed negatywnymi skutkami promieniowania UV, https://ptfarm.pl/pub/File/FP/5_2009/10%20%20ochrona%20skory.pdf [dostęp: 17.05. 2022].

[2],[7] W. Denis, Promieniowanie UV i jego wpływ na fotostarzenie skóry, https://novaosvita.com/wp-content/uploads/2021/04/ScEdSoc-Kyiv-Mar2021.pdf#page=104, [dostęp: 17. 05. 2022]

[3], [5], [6], E. Gliwa, A. Goździalska, J. Jaśkiewicz, Wpływ promieniowania UV na skórę, https://repozytorium.ka.edu.pl/bitstream/handle/11315/733/Gliwa_Gozdzialska_Jaskiewicz_Wplyw_promieniowania_UV_na_skore_2013.pdf?sequence=1&isAllowed=y, [dostęp: 17. 05. 2022]

[4] M. Ebisz, M. Brokowska, Szkodliwe oddziaływanie promieniowania ultrafioletowego na skórę człowieka, https://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2015/hyg-2015-3-467.pdf, [dostęp: 17. 05. 2022]